Σταύρος  Στ. Ασπραδάκης. Παιδοχειρουργός.

Τα τελευταία χρόνια, η σημασία των προβιοτικών,  πρεβιοτικών και συμβιοτικών, έχει αποκτήσει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον στην επιστημονική κοινότητα αλλά και στον γενικό πληθυσμό. Δεκάδες εργασίες υποστηρίζουν την αναγκαιότητα της χρήσης τους και τονίζουν τις ευεργετικές ιδιότητες για την πρόληψη αλλά και θεραπεία σε μια σειρά από νοσήματα του γαστρεντερικού αλλά και σε αλλεργικά και αυτοάνοσα νοσήματα.

Σύμφωνα με τους διεθνείς οργανισμούς τροφίμων FAO του ΟΝU αλλά της παγκόσμιας οργάνωσης υγείας, τα προβιοτικά (probiotics) είναι ζωντανοί, μη παθογόνοι μικροοργανισμοί που πρέπει να επιβιώνουν στην πέψη και να φτάνουν ζωντανοί στο παχύ έντερο σε ποσότητες που να μεταβάλλουν την μικροχλωρίδα ώστε να βελτιώνουν την υγεία.

Τα πρεβιοτικά ή αβιοτικά (prebiotics) είναι άπεπτα συστατικά των τροφών τα οποία υπόκεινται σε επιλεκτική ζύμωση, η οποία επιφέρει ειδικές αλλαγές στη σύσταση και δραστηριότητα της εντερικής χλωρίδας με αποτέλεσμα τη βελτίωση της υγείας του ξενιστή. Τα πρεβιοτικά διεγείρουν εκλεκτικά και ευνοούν τον πολλαπλασιασμό και τη δράση των προβιοτικών.

Συμβιοτικά (synbiotics)   χαρακτηρίζονται τα προϊόντα που περιέχουν ταυτόχρονα και προβιοτικά και πρεβιοτικά και είναι σκευάσματα που χορηγούνται ως συμπληρώματα.

Τα προβιοτικά ανήκουν στην οικογένεια των Lactobacillus, Bifidobacterium, και Streptococcus thermophilus. Στο παχύ έντερο πολλαπλασιάζονται και παράγουν γαλακτικό οξύ. Τα χαρακτηριστικά τους επιτρέπουν ώστε να κυριαρχούν των παθογόνων μικροβίων στο έντερο ρυθμίζοντας  την ομοιόσταση των μικροβίων.  Προσκολλούνται στα επιθηλιακά κύτταρα του εντέρου και παράγουν αντιμικροβιακές ουσίες τις βακτηριοσίνες και οξέα.

Έτσι αναστέλλουν την ανάπτυξη των παθογόνων μικροβίων. Ενισχύουν την ακεραιότητα του εντερικού βλεννογόνου και εμποδίζουν την βακτηριακή προσκόλληση. Επίσης αποτρέπεται η διασπορά μικροβίων από το έντερο στην περιτοναϊκή κοιλότητα. Αυξάνουν την παραγωγή βλέννης. Τροποποιούν την φλεγμονώδη αντίδραση στον εντερικό βλεννογόνο και ενισχύουν  τα ένζυμα που ευνοούν τη σωστή θρέψη. Διαθέτουν δυνατότητα τροποποίησης του αμυντικού συστήματος. Επιδρούν στο ανοσοποιητικό σύστημα του εντέρου μέσω της ενεργοποίησης των φυσικών φονικών κυττάρων, των μακροφάγων και της φαγοκυττάρωσης. Αυξάνουν τα κύτταρα που εκκρίνουν IgA, IgG, IgM – (ανοσοσφαιρίνες).

Τα πρεβιοτικά ενεργοποιούν τον μεταβολισμό των προβιοτικών του εντέρου. Έχουν άμεση αντιμικροβιακή δράση και παρεμποδίζουν την προσκόλληση των παθογόνων βακτηρίων στα επιθηλιακά κύτταρα του εντέρου.

Τα συμβιοτικά ο συνδυασμός δηλαδή ενός προβιοτικού και ενός πρεβιοτικού διεγείρουν την επιβίωση των προβιοτικών και των άλλων αυτοχθόνων βακτηρίων στο γαστρεντερικό σύστημα. Το μητρικό γάλα μπορεί να θεωρηθεί συμβιοτικό και επηρεάζει την εγκατάσταση του μικροβιώματος του εντέρου στα βρέφη που θηλάζουν.
Τεράστιο είναι το ενδιαφέρον στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία για την αξία του μικροβιώματος του εντέρου και την αλληλεπίδραση του με το ανοσοποιητικό σύστημα. Διερευνάται ο ρόλος και η επίδραση του τα πρώτα χρόνια της ζωής στην πρόληψη ασθενειών του γαστρεντερικού αλλά και άλλων νοσημάτων, όπως αλλεργικά και αυτοάνοσα νοσήματα.

Ο όρος μικροβίωμα αναφέρεται στον πληθυσμό των μικροοργανισμών που διαβιεί σε ένα όργανο. Η παρουσία των βακτηρίων στο έντερο είναι αναγκαία για τη φυσιολογική λειτουργία του. Παίζουν ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη του λεμφοποιητικού ιστού στο έντερο ο οποίος περιέχει το 60-70% των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος του ανθρώπου. Η αναγνώριση των αντιγόνων σε δικά μας και ξένα αρχίζει με την γέννηση. Πολλές ασθένειες όπως ατοπικά νοσήματα, άσθμα, έκζεμα, αλλεργική ρινίτιδα, αλλά και αυτοάνοσα όπως πολλαπλή σκλήρυνση, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, η ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου αλλά και νοσήματα όπως παχυσαρκία, αυτισμός μπορεί να σχετίζονται με δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος του εντερικού βλεννογόνου και τη γενετική προδιάθεση.

Η χρήση των προβιοτικών, πρεβιοτικών, συμβιοτικών στην παιδιατρική αλλά και στον γενικό πληθυσμό.

Οξεία διάρροια. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής  έχει αποδειχθεί η ασφαλής χρήση των προβιοτικών και η μείωση της διάρκειας της νόσου τουλάχιστον κατά 24 ώρες. Επίσης μείωση στον αριθμό των διαρροϊκών κενώσεων ανά ημέρα. Λιγότεροι ασθενείς χρειάζονται ενδοφλέβια ενυδάτωση και νοσηλεία σε νοσοκομείο. Η προφυλακτική χορήγηση προβιοτικών έχει όφελος στην πρόληψη της οξείας λοίμωξης του γαστρεντερικού όπως αποδεικνύει διπλή - τυφλή ελεγχομένη μελέτη του Dr. Weizeman σε 14 βρεφονηπιακούς σταθμούς. Η διάρροια μετά από αντιβιοτικά είναι συχνό πρόβλημα σε παιδιατρικό πληθυσμό και φτάνει 11 – 40% και η χρήση προβιοτικών έχει αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα.

Κολικοί, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και λειτουργικές διαταραχές Τα προβιοτικά έχουν αρκετά καλά αποτελέσματα.

Σε ελκώδη κολίτιδα.  Μελέτη των Miele et al. Σε 29 παιδιά με ελκώδη κολίτιδα που έλαβαν προβιοτικά ή placebo σε συνδυασμό με αγωγή, ύφεση είχαν το 92,8% σε σχέση με το placebo.

Λοίμωξη από Helicobacter Pylory. Άτομα που έλαβαν προβιοτικά συμπληρωματικά στην αγωγή είχαν εκρίζωση του H. Pylory κατά 84,6%

Λοιμώξεις του αναπνευστικού. Σε μελέτες από την Φινλανδία διαπιστώθηκε στατιστικά σημαντική μείωση της συχνότητας των λοιμώξεων του αναπνευστικού. Λιγότερες λοιμώξεις με ρινοϊούς παρατηρήθηκαν.

Ατοπικά νοσήματα. Σε διπλή – τυφλή μελέτη των Kalliomaki et al στο περιοδικό Lancet καθώς και σε ιατρικές ανασκοπήσεις υπήρξαν ενθαρρυντικά αποτελέσματα για τη χρήση των προβιοτικών.                                      

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:

Κατά την European Society of Paediatric Gastroenterology-Epatology  Committee on Nutrition (ESPGHAN) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την θεραπεία ενυδάτωσης στην οξεία ιογενή γαστρεντερίτιδα, μειώνοντας κατά μία ημέρα τη νόσο καθώς και τον αριθμό των ημερήσιων διαρροϊκών κενώσεων.

Προτείνεται σύμφωνα με την τρέχουσα βιβλιογραφία για πρόληψη της διάρροιας μετά τη χρήση των αντιβιοτικών.

Συμβάλλουν ικανοποιητικά στη θεραπεία του κοιλιακού άλγους που οφείλεται σε λειτουργικές διαταραχές, όπως ευερέθιστο έντερο.

Είναι ωφέλιμα στη θεραπεία εκρίζωσης του Helicobacter Pylori για το έλκος του στομάχου και συντελούν στη επίτευξη ύφεσης στην ελκώδη κολίτιδα.

Η χορήγηση προβιοτικών και πρεβιοτικών μειώνει τη συχνότητα των λοιμώξεων στο αναπνευστικό. Επίσης μειώνουν τη διάρκεια της ιογενούς γαστρεντερίτιδας και κατά ένα 24ωρο τουλάχιστον τον χρόνο νοσηλείας  άρα σημαντικό κοινωνικο-οικονομικό όφελος.

Η αποτελεσματικότητα, η δράση και η ασφάλεια των προβιοτικών εξαρτάται από το είδος του προβιοτικού, την οδό και τον τρόπο χορήγησης, την φαρμακοτεχνική τους μορφή, τη δοσολογία, τη διάρκεια χορήγησης αλλά και παράγοντες όπως η ηλικία το γενετικό υπόστρωμα αλλά και η ύπαρξη υποκείμενων νοσημάτων.

Μοναδική περίπτωση αντένδειξης στη χρήση των προβιοτικών είναι στους ανοσοκατασταλμένους, σε πρόωρα νεογνά, μετά από χειρουργεία με τοποθετημένους κεντρικούς καθετήρες, καθώς και κοντινό διάστημα μετά από οξείες παγκρεατίτιδες.

Η χρήση προβιοτικών με πρεβιοτικά σε σκευάσματα που να συνδυάζουν κατ` αρχάς το μεγαλύτερο κόστος – όφελος, τη συνύπαρξη 12 προβιοτικών και πρεβιοτικών σε συγκέντρωση άνω του δισεκατομμυρίου στελεχών,  και ακολούθως η προστασία τους με μικροκάψουλες ώστε να διευκολυνθεί ή να εξασφαλισθεί η επιβίωση τους από τα γαστρικά υγρά και τα υγρά της χολής στην πορεία τους προς το έντερο είναι το κυρίως  ζητούμενο.

 Βιβλιογραφία:

1. Κάτανα Αναστασία.  Επίμαχα Γαστρεντερολογικά Θέματα. Β` Παιδιατρική Κλινική Παν/μίου Αθηνών. 34ο Μετ. Σεμινάριο 2014.
2. Food and Agriculture Organization Of the United Nation: World Health Organization. Guideline for the evaluation of probiotics in food: Available at: ftp://ftp.fao.org/es/esn/food/wgreport2.pdf. Accessed October 1,2010
3. ESPGHAN Committee on Nutrition; Supplementation of infant formula with probiotics : JPGN 2011;52(2)238-250.
4. Effect of a prebiotic preparation on induction and maintenece of remission in children with ulcerative colitis. AmJGastrenterol 2009;104(2):437-443 Miele E,
5. Probiotics for treating infectious diarrhoea Cochrane database Syst Rev 2004;(2):CD003048. Allen SJ, at
6. The first thousand days intestinal microbiology of early life: establishing a symbiosis. Pediatr Allergy Immunol 2014:25:428-438. Wopereis H. at